Więcej o projekcie

Projekt

Stworzenie uniwersalnej i standaryzowanej metodologii pomiaru zjawisk związanych z przestępczością, badanie tych zjawisk oraz szerzenie świadomości społecznej.

Wieloaspektowy fenomen przestępczości

Przestępczość to fenomen wieloaspektowy, oprócz jego typowych i rozpoznawanych szeroko form funkcjonuje szereg rodzajów i form nieznanych szerszemu ogółowi społeczeństwa , szczególnie w obrębie cyberprzestępczości, przestępczości finansowej (na rynku kapitałowym, ubezpieczeniowym, bankowym), przestępczości podatkowej, czy przestępczości przeciwko własności intelektualnej, a także innych penalizowanych aktywności. Jest to sfera dynamicznie ewoluująca, sprawcy przestępstw elastycznie dostosowują modus operandi do zmieniającej się sytuacji ekonomicznej oraz przepisów prawa krajowego i wspólnotowego.

Nawet typowe działania przestępcze (np. oszustwa) przybierają formy niekoniecznie zrozumiałe dla ogółu pozbawionego specjalistycznej wiedzy oraz przy braku prostego i jasnego komunikowania. W szybko zmieniającym się świecie niekiedy nawet specjaliści nie są w władni dostrzec i zabezpieczyć przed nowymi zagrożeniami. W wyniku nieprzewidywalnych, dynamicznych zmian zarówno w rodzajach, jak i strukturze przestępczości zagrożone są różne grupy, w różny sposób i w różnym stopniu. Nie ma i nie może być monolityczny program zapobiegania przestępczości. Na te zjawiska nakłada się również globalizacja przestępczości.

Skąd brać wiedzę?

Zasadne jest zatem pytanie, skąd czerpać aktualną, pogłębioną wiedzę na temat rodzaju i natężenia zjawiska przestępczości. Pozornie prawidłowym rozwiązaniem byłoby sięgnięcie do statystyki publicznej. Wybór ten należy jednak odrzucić i traktować to źródło jako pomocnicze, co najmniej z kilku przyczyn. Po pierwsze, zjawiska ciemnej liczby przestępstw, a więc przestępstw faktycznie popełnionych, lecz nie ujawnionych (dodajmy, że rodzaj przestępstwa oraz ofiary ma tu kluczowe znaczenie, a więc odsetek ciemnej liczby przestępstw nie rozkłada się losowo w całej ich liczbie). Po wtóre, statystyce publicznej brakuje kompleksowego pomiaru postaw społecznych wobec zjawiska przestępczości, w tym poszczególnych jego przejawów. Brak także pomiaru stopnia świadomości określonych zjawisk przestępczych. Trzecią przesłanką traktowania statystyk publicznych jako zaledwie pomocniczych jest nieaktualność i fragmentaryczność danych oraz dostosowanie ich do ściśle określonych potrzeb – raportowanie zjawiska, nie zaś zapobiegania mu.

Jak przetworzyć zebrane informacje na praktyczną wiedzę?

Wtórne, choć nie mniej istotne pytania, to w jaki sposób zebrane informacje przetworzyć na atrakcyjną, praktyczną, edukacyjne przystępną, aktualną i ważną wiedzę w ogólnospołecznych celach profilaktycznych oraz – w szczególności – dla potencjalnych ofiar przestępstw (to jest takich osób, które ze względu na swoje charakterystyki socjopsychodemograficzne są narażone bardziej na działania przestępcze). Co za tym idzie nie mniej istotny jest sposób odnalezienia i wyodrębnienia takich właśnie, szczególnie zagrożonych grup społecznych. Ważkim pytaniem w tym kontekście jest także, w jaki sposób informować skutecznie i jakie grupy, aby w sposób przystępny uświadamiać, edukować, budować umiejętności rozpoznawania działań przestępczych oraz zapobiegania im.

Kwestia kampanii społecznych

Liczne społeczne kampanie społeczne przeciwdziałania przestępczości, choć cenne i niezbędne obejmują zapobieganie wybranym typom działań przestępczych (pośród wielu np. Akademia Bezpiecznego Seniora w Gminie Sanok Sanockiej Koalicji na Rzecz Bezpieczeństwa Seniorów) mają charakter sektorowy tematycznie i terytorialnie, na ogół realizowane są w toku kampanii uświadamiających, nie zaś kompleksowych warsztatów kształcących zbiór uniwersalnych kompetencji.

Brak informacji dotyczących zjawiska przestępczości

Problemem jest niedostatek informacji dotyczących zjawiska przestępczości w percepcji obywateli, a w szczególności niewielka wiedza na temat świadomości w różnych ich grupach różnych typów przestępstw. Cząstkowo poznane pozostają takie zjawiska jak postawy Polaków wobec zjawiska przestępczości i poszczególnych jego przejawów, poczucie kontroli nad otoczeniem, odczuwany stopień zagrożenia przestępczości w różnych wymiarach życia oraz poziom i jakość wiedzy w zakresie radzenia sobie w sytuacjach zagrożeń. Brakuje w tym kontekście również kompleksowego produktu dydaktycznego, który nie tylko informowałby o rozmaitych zagrożeniach, ale przede wszystkim kształciłbym kompetencje oraz umiejętności w zakresie radzenia sobie w sytuacjach ekstraordynaryjnych – zagrożenia bezpośredniego lub pośredniego działaniami przestępczymi, a także skutecznego zapobiegania powstaniu niebezpiecznych sytuacji nadzwyczajnych.

Plan projektu

Zadanie i jego cel główny ogniskują się na działaniach informacyjnych i dydaktycznych w zakresie zwiększenia świadomości dotyczącej przestępczości oraz poszczególnych rodzajów przestępstw, ich skutecznego i wczesnego rozpoznawania oraz kształcenie umiejętności zapobiegania im. Planujemy kompleksowe i wielotorowe postępowanie badawczego, a następnie przełożenie go na wartościowy i atrakcyjny produkt o charakterze informacyjnym i dydaktycznym.

Metodologia pomiaru

W pierwszej kolejności powstanie uniwersalna i standaryzowana metodologia pomiaru:
• czynników warunkujących przestępczość;
• poziomu narażenia na działalność przestępczą w ogóle oraz narażenia określone
rodzaje przestępstw;
• wydobycia potencjalnych czynników większego lub mniejszego poczucia kontroli w zakresie narażenia na działania przestępcze oraz rzeczywistych możliwości i umiejętności reagowania;
• postaw moralnych wobec poszczególnych typów i kategorii przestępstw, w tym badanie dystansu społecznego wobec sprawców przestępstw;
• poznanie uwarunkowań demograficznych, socjograficznych i psychograficznych potencjalnego zróżnicowania wyżej wymienionych zjawisk.

Regularne badania i kampania informacyjna

Następnie planowane jest regularne badanie (monitorowanie) wymienionych zjawisk metodami ilościowymi, to jest umożliwiającymi uogólnianie wyników ze zbadanej próby na badaną populację.
Na końcu uzyskana w toku badania wiedza zostanie wykorzystana do działań praktycznych o charakterze informacyjno-dydaktycznym. Z jednej strony popularyzowana będzie w artykułach naukowych, na konferencjach czy seminariach wiedza na temat polskiego społeczeństwa dotycząca poczucia bezpieczeństwa poszczególnych grup społecznych, czy stopnia ich zagrożenia rozmaitymi rodzajami działań przestępczych. A z drugiej strony szerzona będzie w ogólnym społeczeństwie świadomość na temat zagrożeń, przestępczości i ich uwarunkowań, co będzie się mogło przełożyć na większą skuteczność przeciwdziałania tym zjawiskom.